Kinder- en gastouderopvang: 5 online modules over sociale veiligheid

Een basisvoorwaarde voor kinderen om zich gezond te kunnen ontwikkelen is dat zij zich veilig voelen. Voor veel kinderen is dit niet vanzelfsprekend, bijvoorbeeld wanneer ouders in een (v)echtscheiding terechtkomen of als zij thuis te maken krijgen met kindermishandeling of verwaarlozing. Als pedagogisch medeweker of gastouder speel je een belangrijke rol in het leven van een kind, maar soms is het moeilijk om signalen van onveilige situaties goed te duiden en te weten wat je het beste kunt doen wanneer je zorgen hebt.

Met deze 5 online modules van ongeveer 15 minuten kunnen pedagogisch medewerkers en gastouders kennis opdoen rondom de volgende thema’s:

Module 1: Casus verwaarlozing (15 minuten)

Kinderen krijgen niet altijd de zorg en aandacht die zij van hun ouders nodig hebben. Dit kan hun ontwikkeling belemmeren of zelfs schaden. Als pedagogisch medewerker of gastouder ben je belangrijk in het vroeg signaleren van verwaarlozing. In deze module leer je hier meer over.

Module 2: Seksueel gedrag van kinderen (15 minuten)

In deze module leer je welk gedrag bij een gezonde seksuele ontwikkeling van kinderen hoort, welk gedrag van kinderen seksueel grensoverschrijdend is en hoe je kunt omgaan met dit gedrag.

Module 3: Casus oudersignalen (15 minuten)

In de kinder –en gastouderopvang werk je met kinderen, maar je hebt ook te maken met de ouders van het kind. Wat zijn oudersignalen? En hoe ga je hiermee om? Dit leer je in deze module.

Module 4: Praten met kinderen (15 minuten)

In een gesprek met een kind kun je als gastouder of pedagogisch medewerker signalen opvangen waaruit blijkt dat er thuis iets aan de hand is. Hierover praten is niet makkelijk, niet voor jou en niet voor het kind. In deze module leer je hoe je het gesprek met een kind aan kan gaan, na het opvangen van een signaal.

Module 5: Grensoverschrijdend gedrag door een collega (15 minuten)

Wat doe je als jouw collega ‘over de grens’ gaat? Welke stappen moet je ondernemen? In deze module leer je hier meer over.

Aanvullende informatie

Na afronding van alle modules kun je een bewijs van deelname downloaden.

duur: 5 kwartier (5 modules van 15 minuten, los te volgen)

Algemeen: Implementeren van een meldcode

Deze cursus is bedoeld voor managers en leidinggevenden die een meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling gaan implementeren in hun organisatie. Na de cursus beschik je over de ingrediënten voor een implementatieplan.

Aanvullende informatie

Toets: nee

duur: 1-3 uur

Leerdoelen

• Je leert de basis over het thema huiselijk geweld
• Je leert dat je als werkgever verantwoordelijk bent voor het opstellen en invoeren van een meldcode
• Je leert dat je ervoor moet zorgen dat je personeel kan werken volgens de meldcode.
• Je leert hoe je een veilig werkklimaat creëert en hoe je de meldcode implementeert.

Kinderopvang: Werken met een meldcode

In deze cursus leer je wat je als pedagogisch medewerker in de kinderopvang kunt doen als je denkt dat een kind thuis verwaarloosd of mishandeld wordt.

Tijdens de cursus oefen je met videofragmenten en interactieve werkvormen. De cursus wordt afgesloten met een toets.

duur: 2,5

Leerdoelen

• Je leert hoe kindermishandeling kan ontstaan en wat de gevolgen ervan kunnen zijn.
• Je leert welke vormen van kindermishandeling er zijn.
• Je leert welke signalen kunnen wijzen op kindermishandeling.
• Je leert hoe je met een vermoeden van kindermishandeling kunt omgaan en hoe je je zorgen in kaart brengt
• Je leert hoe je op een respectvolle en niet-oordelende manier communiceert met ouders.
• Je maakt kennis met de Wet meldcode en de vijf stappen van een meldcode.

Gastouders: Werken met een meldcode

In deze cursus leer je hoe je signalen van kindermishandeling kunt herkennen en wat je vervolgens moet doen.

De cursus geeft antwoord op vragen, zoals:

• Wat is mijn rol als gastouder in het signaleren van kindermishandeling?
• Met wie kan ik mijn vermoedens van kindermishandeling bespreken?
• Hoe kan ik op een goede, respectvolle manier met ouders praten over mijn zorgen?
• En hoe kan ik het kind (blijven) steunen?

Aanvullende informatie

• Je oefent actief met een praktijkvoorbeeld, videofragmenten en animaties.
• De cursus sluit af met een toets en je ontvangt daarna een certificaat. Hiermee voldoe je aan de wettelijke kwaliteitseisen voor gastouders en de Wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling.
• In samenwerking met Deskundigen van de gastouderacademie van Vyvoj.

duur: 2 uur

Leerdoelen

• Je leert hoe kindermishandeling kan ontstaan en wat de gevolgen ervan kunnen zijn.
• Je leert welke vormen van kindermishandeling er zijn.
• Je leert hoe je signalen kunt herkennen die (kunnen) wijzen op kindermishandeling.

Kinderopvang en Primair Onderwijs: herhaling werken met de meldcode

Als professional pas je de stappen van de meldcode niet dagelijks toe. Toch is het belangrijk dat je deze kennis blijft herhalen, zodat je weet hoe te handelen wanneer je je zorgen maakt om een kind. In deze herhaal cursus wordt jouw kennis over de stappen van de meldcode weer opgefrist. Daarnaast is er in deze cursus veel aandacht voor het gebruiken van de meldcode in de praktijk.  Pedagogisch medewerkers en  leerkrachten delen hun ervaringen met de meldcode: waar ze tegenaan lopen en hoe zij dat oplossen. Deel 2 gaat in op gespreksvoering met ouders. Je oefent aan de hand van filmpjes over hoe je zorgen met ouders kunt delen. 

duur: 1 uur

Leerdoelen

• In deze cursus fris je je kennis op over de meldcode; het doel, de signalen en de inhoud van de stappen.
• Je reflecteert op belemmeringen die andere professionals in de praktijk tegenkomen en hoort de visie van collega’s, een ouder, een kind en van Veilig Thuis op jouw rol.
• Aan de hand van vragen uit de praktijk oefen je met het toepassen van je kennis in praktijksituaties.
• Je verdiept je kennis en vaardigheden in gespreksvoering met ouders. Geïllustreerd door korte filmpjes leer je hoe je je zorgen onder woorden kan brengen en hulp kan introduceren en daarin goed kan reageren op de emoties van de ouder.

Kinderopvang trainersmaterialen: oefenen met de meldcode in je team

Pedagogisch medewerkers hebben in de online cursus 'Werken met een meldcode' geleerd de stappen van de meldcode te volgen wanneer zij zich zorgen maken om een kind. In de praktijk is er echter weinig gelegenheid om ervaring op te doen of weinig tijd om te oefenen. Hierdoor kunnen belemmeringen en onzekerheid een rol spelen om ook daadwerkelijk in actie te komen bij een vermoeden. Wat als je het verkeerd ziet, als het kind overstuur raakt of als ouders boos worden? Eigen normen spelen daarbij onbewust ook een rol. Daarnaast zal een pedagogisch medewerker nooit alleen handelen, maar altijd in samenspraak met collega’s en andere betrokkenen in de organisatie. Na het volgen van de cursus is het daarom belangrijk, om ook binnen de organisatie met elkaar in gesprek te gaan en te blijven over dit thema: wat verstaat een ieder onder kindermishandeling, hoe passen we als organisatie de meldcode toe, welke beroepshouding hoort daarbij? Dit helpt om scherp te blijven op signalen, en elkaar ook scherp te houden.

Deze digitale handreiking heeft als doel om het samen (blijven) leren in het team te bevorderen. De handreiking biedt 23 werkvormen met materialen om met het hele team in gesprek te gaan over dit thema, bewust te worden van de eigen overtuigingen en verantwoordelijkheden, en de verschillende vaardigheden te oefenen, zoals het signaleren, het voeren van gesprekken en het steunen van kinderen. De werkvormen zijn gerangschikt op leerdoelen en variëren in zowel inhoud, niveau, vorm als duur.  Zo kan snel een passende werkvorm voor een bijeenkomst gekozen worden. De instructies en het materiaal voor de gekozen werkvorm zijn vervolgens eenvoudig uit te printen.

Het trainersmateriaal is na aanschaf 1 jaar online te gebruiken. Heb je een lidmaatschap bij Augeo? Dan blijft het trainersmateriaal beschikbaar zolang het lidmaatschap actief is.

duur: Door de begeleider zelf te bepalen afhankelijk van de gekozen werkvorm.

Leerdoelen

1. Bewustwording en houding
   Bewustzijn van eigen normen en waarden
   Bewustzijn van eigen belemmerende gedachten
   Verantwoordelijk voelen (voor signaleren en aan de bel trekken)
2. Signaleringsvaardigheden
   Opvallend gedrag herkennen
   Concretiseren van waarnemingen en scheiden waarnemingen en mening/ interpretatie/conclusie
3. Gespreksvaardigheden ouders
   Bespreken met ouders wat je is opgevallen 
   Reageren op emoties van ouder 
   Gesprek voeren met ouders over je zorgen zonder te beschuldigen
4. Gespreksvaardigheden kind en ouders
   Bespreken met kind wat je is opgevallen
   Reageren als een kind je iets vertelt over thuis
5. Veerkrachtversterkende vaardigheden 
   Wat is veerkracht
   Veerkracht van een kind versterken

Algemeen: Kindcheck

De kindcheck is een onderdeel van de Wet meldcode. De kindcheck doe je bij volwassen cliënten of patiënten als je vermoedt dat hun situatie schadelijk kan zijn voor minderjarige kinderen. Je checkt of je cliënt of patiënt kinderen heeft en of die wel veilig zijn. Je doet dat bijvoorbeeld als er sprake is van ernstige depressieve klachten, verslavingsproblemen of partnergeweld.

In deze cursus vertelt Marjon Donkers, adviseur kinderrechten en jeugdbeleid, over de kindcheck.  Aan de hand van videofragmenten en vragen leer je wat de kindcheck inhoudt, waarom het belangrijk is dat je die uitvoert en hoe je dat doet.

Aanvullende informatie

• Naast deze algemene cursus over de kindcheck is er ook een cursus over de kindcheck in de geestelijke gezondheidszorg en de verslavingszorg.
• Toets:nee

duur: 30 minuten

Leerdoelen

• Je leert wat de kindcheck is.
• Je leert wat oudersignalen zijn.
• Je leert wanneer je een kindcheck uitvoert.
• Je leert welke stappen je moet nemen als je zorgen hebt.
• Je wordt je ervan bewust dat bepaalde situaties van ouders schadelijk kunnen zijn voor de ontwikkeling van kinderen.
• Je leert oudersignalen herkennen.
• Je leert hoe je het beste kunt vragen of iemand minderjarige kinderen heeft.
• Je leert hoe je zaken vastlegt in het dossier.

Kinderopvang: Virtuele gespreksoefening

Met deze gesprekssimulatie oefen je een gesprek met een ouder. Het is je opgevallen dat het gedrag van het kind is veranderd. Je maakt je daar zorgen over en wil dit met de ouder bespreken. Je wil de situatie helder krijgen en de ouder motiveren voor hulp als dat nodig blijkt te zijn.

In deze gespreksoefening voer je een realistisch gesprek met een virtuele ouder. Afhankelijk van jouw vragen of opmerkingen, reageert de ouder zoals dat in werkelijkheid ook zou kunnen gebeuren. Je krijgt gedetailleerde feedback en kan (delen van) het gesprek opnieuw doen.

duur: 20 tot 40 minuten

Leerdoelen

Je oefent met:

1. contact maken en de ouder op zijn of haar gemak stellen
2. het verduidelijken van de situatie zodat je weet wat er speelt
3. motiveren voor een eventuele vervolgstap
4. aansluiten bij de ouder en je reacties afstemmen
5. het bespreken van wat je is opgevallen zonder beschuldiging of oordeel

In samenwerking met:

De oefeningen zijn ontwikkeld met behulp van software van DialogueTrainer.

Kind Centraal - Hoe betrek je het kind zelf?

Het lijkt zo logisch. Bij vermoedens van kindermishandeling betrekt je ook de kinderen zelf. Toch blijkt dit in de praktijk makkelijker gezegd dan gedaan. Wat zeg je dan tegen het kind? Wanneer en hoe? In de module Kind Centraal helpen we je op een leuke manier om kinderen nog meer te betrekken. En bovenal begrijp jij dan als geen ander waarom dat zo ontzettend belangrijk is. 

De afzonderlijke oefeningen van Kind Centraal zijn ook te vinden op de website van Augeo. Het voordeel van de cursusvorm is dat alles bij elkaar staat in één pakket en dat het door de beheerders toegevoegd kan worden aan de leeromgeving.

duur: 1,5 uur

Leerdoelen

• Hoe bespreek je je zorgen over de veiligheid of het welzijn van een kind met het kind zelf?
• Hoe vertel je een kind wat je met jouw zorgen gaat doen?
• Informatie geven aan een kind is goed. Maar heb je ook gevraagd wat het kind zelf het liefste wil?
• Je hebt gevraagd naar de mening van het kind. Maar wat doe je daarmee?
• Hoe reageer je wanneer een kind vertelt over wat er thuis allemaal aan de hand is?
• Hoe zorg je dat een kind zich gesteund en gehoord voelt?

Gespreksoefeningen voor onderwijs en kinderopvang

Signalen of vermoedens van onveilige gezinssituaties bespreken met het kind of met de ouders vinden veel professionals lastig. In deze online gespreksoefeningen oefen je de communicatietechnieken die daar houvast bij bieden: Actief Luisteren, Emotieregulatie, en Luisteren Samenvatten en Doorvragen (LSD). De gespreksoefening bestaat steeds uit twee onderdelen: je oefent eerst met een gesprek aan de hand van een videocasus, daarna doe je verdiepingsoefeningen met de betreffende gesprekstechniek.

Hieronder vind je een overzicht van de gespreksoefeningen en voor welke sectoren en professionals deze geschikt zijn.

1. Gespreksoefening met kind: Anouar

   Vooral geschikt voor onderwijs (leerkrachten PO, docenten VO) en kinderopvang (pedagogisch medewerkers)

   Dit is een gesprek met Anouar, een jongen van 12. Je roept hem bij je omdat Anouar uit boosheid een ander kind is aangevlogen. Je wilt hem graag goed begrijpen. Actief luisteren kan je daarbij helpen; dat is een houding waardoor je laat merken dat je echt aandacht hebt en luistert zonder zelf in te vullen of te snel zelf met oplossingen te komen. Je oefent je hierbij ook in het gebruik maken van samenvattingen, het stellen van open en gesloten vragen en het geven van duidelijkheid.

    

2. Gespreksoefening met moeder Shanna

   Vooral geschikt voor primair onderwijs (leerkrachten, intern begeleiders) en kinderopvang (pedagogisch medewerkers)

   Dit is een gesprek met Shanna, die net is bevallen van haar derde kind. Je maakt je zorgen over het gedrag van haar zoon van vier en wil dit met haar bespreken. Je oefent vaardigheden in het  actief naar ouders luisteren en daarbij oog te hebben voor de verbale en non-verbale communicatie. Waarom helpt een goede samenvatting en hoe doe je dat? Ook leer je wanneer het stellen van open of gesloten vragen effectief is in een gesprek.

    

3. Gespreksoefening met moeder: mevrouw Gadema

   Vooral geschikt voor voortgezet onderwijs (docenten, mentoren, zorgcoördinatoren), primair onderwijs (leerkrachten en intern begeleiders) en kinderopvang (leidinggevenden/aandachtsfuntionarissen)

   Dit is een gesprek met mevrouw Gadema die psychische problemen heeft. Je maakt je zorgen over haar dochter en bespreekt deze zorgen met haar. In dergelijke gesprekken kunnen de emoties hoog oplopen en dat kan spannend zijn voor jou als professional. Een aantal gesprekstechnieken kan dan helpen om aandacht aan de emoties te geven zodat deze wat kunnen zakken en je weer verder kan praten over de inhoud. Ook oefen je met doorvragen.

duur: 30 minuten per gespreksoefening

Leerdoelen

1. Je leert Actief luisteren;
   • laten merken dat je echt aandacht hebt en luistert.
   • niet zelf invullen of te snel zelf met oplossingen te komen.
   • verbale en de non-verbale communicatie.
   • aandacht geven aan de inhoud van het gesprek en aan de emoties.
2. Je leert gesprekstechnieken om emoties te reguleren;
   • De interne dialoog benoemen en bespreken
   • Reflecteren
   • De expertise van de ouder/mantelzorger erkennen
   • Handelen als professional
   • Een aanbod doen: help mij om uw kind / partner/ ouder te helpen
3. Je leert Luisteren Samenvatten en Doorvragen (LSD);
   • Luisteren: verbale en non-verbale communicatie.
   • Samenvatten: inhoud en emotie.
   • Doorvragen: open en gesloten vragen.

Stress-sensitief communiceren

Het is niet eenvoudig om een gesprek te voeren in situaties waarbij stress en trauma's een grote rol spelen. In deze cursus legt kinder- en jeugdpsychiater Professor Adriaenssens uit hoe kennis over de werking van de hersenen kan helpen bij gesprekken over huiselijk geweld. Hij behandelt verschillende casussen en maakt gebruik van animaties en videobeelden.

Tijdens de cursus

In deze cursus wordt onder andere antwoord gegeven op de volgende vragen:

• Hoe herken je hoogoplopende emoties?
• Welke hersengebieden zijn actief tijdens een gesprek?
• Welke gesprekstechnieken helpen als emoties een gesprek belemmeren?

Aanvullende informatie

• Interview: Peter Adriaenssens
• E-college: 0,5 uur
• Oefenmodule: 0,5 uur
• Toets: ja

duur: 1 uur

Leerdoelen

• Je leert wat een goede basishouding is voor een gesprek.
• Je leert wat de functie van emoties is en welk effect ze hebben op communicatie.
• Je leert welke gesprekstechnieken je kunt gebruiken. Bijvoorbeeld: reflecteren, de interne dialoog extern maken, eigen deskundigheid benutten, expertise van de ouder/mantelzorger erkennen.

Accreditatie

• ABAN ABAN (Accreditatie Bureau Algemene Nascholing): 0,5 punten
• KCKZ KCKZ (Kenniscentrum Kraamzorg): 1 punt
• VenV Kwaliteitsregister V&V (Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland): 1 punt
• KNOV KNOV (Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen): 1 punt

Langetermijngevolgen van kindermishandeling

De cursus Langetermijngevolgen van kindermishandeling gaat over de impact die het opgroeien onder langdurig stressvolle omstandigheden kan hebben en hoe dit allerlei klachten op volwassen leeftijd kan veroorzaken. Je leert in de cursus wat de gevolgen kunnen zijn voor onder andere het leren, gedrag, gezondheid (fysiek en mentaal) en ouderschap. En hoe het komt dat ingrijpende jeugdervaringen zo langdurig en op zoveel gebieden schadelijke gevolgen kunnen hebben. Experts vertellen daarover en je hoort voorbeelden uit de praktijk. Je reflecteert op hoe je in jouw werk van betekenis kan zijn voor mensen met ingrijpend jeugdervaringen en hoe jij bescherming kan bieden tegen deze negatieve gevolgen.

Aanvullende informatie

• Module:1 uur
• Toets: nee

duur: 1 uur

Leerdoelen

Na deze cursus:

• Begrijp je hoe deze gevolgen kunnen ontstaan en hoe het kan dat deze langdurig kunnen zijn.
• Weet je op welke gebieden de gevolgen van ingrijpende jeugdervaringen in de volwassenheid kunnen optreden.
• Ben je je ervan bewust welke mogelijke link er tussen iemands klachten en ingrijpende jeugdervaringen zijn.

Kinderopvang en primair onderwijs: Grensoverschrijdend gedrag

De cursus Grensoverschrijdend gedrag is primair bedoeld voor medewerkers uit de kinderopvang en het basisonderwijs, maar is ook geschikt voor andere beroepskrachten die werken met kinderen tussen 0 en 12 jaar.

De Brancheorganisatie Kinderopvang heeft in de Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling ook beschreven wat je moet doen bij kindermishandeling door een beroepskracht. De cursus sluit aan bij deze uitbreiding op de meldcode.

De cursus gaat niet uitgebreid in op de signalen die kinderen kunnen uitzenden en de gevolgen die kindermishandeling op de ontwikkeling van kinderen kan hebben. Dergelijke kennis wordt bekend verondersteld.

Aanvullende informatie

In deze editie van het Augeo Magazine kun je onder andere een artikel terugvinden met 10 punten over grensoverschrijdend gedrag.

duur: 1,5 uur

Leerdoelen

• Je leert wat grensoverschrijdend gedrag is en welke vormen van grensoverschrijdend gedrag er zijn.
• Je leert welke stappen je moet ondernemen als je signaleert dat een collega 'over de grens' gaat.
• Je oefent met het bespreken van (vermoedens van) grensoverschrijdend gedrag met een collega en met een bezorgde ouder. Ook de rol van de leidinggevende komt aan de orde.