8 interventies die helpen bij ingrijpende jeugdervaringen

Ingrijpende jeugdervaringen (of Adverse Childhood Experiences) komen vaak voor. In Nederland heeft 44% van de volwassenen te maken gehad met één of meer ACE’s. Belangrijk om te noemen: de ACE-vragenlijsten zijn niet bedoeld om individuele uitspraken te doen of om mensen te diagnosticeren of om een behandeling op te baseren. Niet iedereen heeft (later) last van de ingrijpende ervaringen, maar het kán wel en kan zelfs zeer grote gevolgen hebben. Het is dan ook belangrijk dat er meer openheid komt om met elkaar in gesprek te gaan over hoe veilig of onveilig je opgroeit (of bent opgegroeid) als kind. ACE’s zijn deels te voorkomen.

Uit onderzoek blijkt dat een aantal interventies effectief zijn om ACE’s te voorkomen en mogelijke gezondheidsschade op termijn terug te dringen. We noemen er hier acht:

1. ACE’s (h)erkennen en bespreekbaar maken

1 op de 9 kinderen en jongeren in Nederland maakt een stapeling van ingrijpende jeugdervaringen mee. Studies tonen aan dat het taboe rondom ingrijpende jeugdervaringen doorbreken, helpt. Het kan namelijk iedereen overkomen. ACE’s herkennen, erkennen én bespreekbaar maken, zodat kinderen en ouders zich bewust worden van de gevolgen en gaan praten met iemand die ze vertrouwen, is daarin heel belangrijk. Bekijk de campagne ‘Je Monster de Baas’ van de Samenwerkende Gezondheidsfondsen die hierover gaat.

2. Ouderschapsversterking

Het is belangrijk dat er geïnvesteerd wordt in het verlagen van stress(factoren) voor ouders met opgroeiende kinderen, dat ouders voldoende waardering en erkenning krijgen voor de belangrijke rol die zij spelen bij het veilig grootbrengen van hun kind(eren). Laat ouders vooral weten/merken dat ze er niet alleen voor staan. En dat het niet raar of zwak is om om hulp te vragen. Je kan de ouders versterken door sociale steun rondom hen te stimuleren, zowel formeel als informeel, laagdrempelig en voor iedere ouder beschikbaar. Meer informatie over ouderschap in Augeo Magazine.

3. Preventieve vroeghulp aan gezinnen met veel stressfactoren

Preventie en het vroegtijdig inzetten van de ondersteuning van ouders en kinderen die te maken hebben met veel stressfactoren, is van groot belang. Hierbij gaat het om hulp die gemakkelijk toegankelijk en laagdrempelig is en vooral niet stigmatiserend. Denk aan programma’s met goed getrainde vrijwilligers als Homestart, of programma’s in de preventieve gezondheidszorg zoals Stevig Ouderschap of Voorzorg.

4. Psycho-educatie

Psycho-educatie kan bijdragen aan het begrijpen en beoordelen van ingrijpende jeugdervaringen en het beter omgaan ermee. Bijvoorbeeld door informatie en uitleg te geven over de verschillende stressfactoren en de gevolgen ervan. Hierbij gaat het om niet-beschuldigende informatie die handvatten biedt om te reflecteren, te verwerken en de meest passende hulp of behandeling te krijgen. Want zonder inzicht in de gebeurtenissen van het eigen verleden en de impact daarvan, is heling en herstel lastig te realiseren. Dit geldt ook voor ouders die zelf als kind veel onveiligheid hebben meegemaakt. Psycho-educatie kan voorkomen dat ouders ongewild en onbewust ACE’s overbrengen op hun eigen kind.

5. Veerkracht van het kind versterken

Veerkracht is het vermogen om terug te veren, goed te functioneren en door te groeien na ingrijpende ervaringen. Iedereen beschikt van baby af aan over mogelijkheden om veerkracht te ontwikkelen of te vergroten. Van de kinderen die te maken krijgen met veel stress en onveilige situaties, is bekend dat het versterken van de natuurlijke veerkracht heel belangrijk is. Daarbij zijn het stimuleren van een positief gevoel van eigenwaarde, het gevoel dat je ertoe doet en gezien wordt en het leren herkennen en benoemen van emoties en gevoelens erg belangrijk. Meer informatie over veerkracht versterken.

6. Positieve jeugdervaringen (PACE’s) stimuleren

Het ‘goede nieuws’ is dat er ook positieve jeugdervaringen (PACE’s) bestaan, Protective And Compensatory Experiences, die veel invloed hebben op bijvoorbeeld ouderschap en opvoeding. Het betreft situaties waarvan is aangetoond dat het kinderen helpt veerkrachtiger om te gaan met veel stress of onveiligheid, maar ook om er eerder en beter van te herstellen. Het gaat om het stimuleren van alle momenten waarbij een kind zich geaccepteerd, beschermd en veilig voelt. Momenten van kort en veilig contact met een volwassene die het kind echt ziet en hoort, kan al veel uitmaken op de lange termijn.

7. Trauma-geïnformeerd werken

Dit is in de preventieve- en curatieve zorg enorm belangrijk. Hierbij gaat het erom dat professionals de stress- en traumasymptomen kunnen herkennen en daar sensitief en adequaat op kunnen reageren. Het betekent ook dat organisaties waar ouders en kinderen komen, traumasensitief beleid voeren. En er dus rekening wordt gehouden met het feit dat sommige ouders en kinderen te kampen hebben met een stress-systeem dat soms overprikkeld of ontregeld is, waardoor er aanpassingen nodig zijn in de behandeling en de omgang met de ouder en/of het kind.

8. Sociale steun mobiliseren

We weten dat het bieden en krijgen van steun uit je sociale omgeving een van de belangrijkste beschermende factoren is tegen het ontstaan van chronische stress en het ondervinden van de schadelijke gevolgen van allerlei onveiligheid in gezinnen. Sociale steun helpt niet alleen de ouders om beter om te gaan met stress en moeilijkheden. Steunfiguren kunnen er ook voor zorgen dat kinderen minder te lijden hebben onder de problemen thuis en de gevolgen van een opeenstapeling van stress. Één betrouwbare volwassene in het leven van een mishandeld of verwaarloosd kind kan al een enorm groot verschil maken waardoor het kind beter beschermd/gebufferd is tegen de schadelijke effecten van de onveiligheid en stress waarmee het te maken krijgt.

De bovenstaande punten kwamen aan de orde bij het webinar ‘De gevolgen van ingrijpende jeugdervaringen’ dat Augeo Foundation organiseerde op donderdag 8 september 2022 en werd gegeven door expert Marjon Donkers.