Dit verhaal legt precies de vinger op de zere plek

Acute en structurele onveiligheid altijd melden

In de verbeterde meldcode is vastgelegd dat het de professionele norm is om vermoedens van ernstige kindermishandeling en huiselijk geweld altijd te melden bij Veilig Thuis. Daaronder vallen acute onveiligheid en structurele onveiligheid. Van acute onveiligheid is sprake als iemand in direct fysiek gevaar verkeert en zijn / haar veiligheid de komende dagen niet gegarandeerd kan worden. Dat is bijvoorbeeld het geval als gedreigd wordt met een vuurwapen of als geweld tot ernstig letsel heeft geleid. Van structurele onveiligheid is sprake als een onveilige situatie of geweld zich herhaalt of voortduurt. Kinderen of volwassenen die uit zichzelf vertellen dat bij hen thuis geweld of verwaarlozing speelt (onthulling), vallen ook onder deze professionele norm. Wanneer een slachtoffer uit zichzelf praat over mogelijk huiselijk geweld of kindermishandeling betekent dit meestal veelal dat hij / zij een acute crisis ervaart en vreest voor zijn veiligheid of welzijn of dat van andere gezinsleden.

Melden én hulp organiseren

Ook het onderscheid tussen melden óf hulpverlenen is in de verbeterde meldcode verdwenen. Vanaf 1 januari beslis je éérst of het nodig is om te melden en daarna, zelf of samen met Veilig Thuis, of het ook mogelijk is hulp te bieden of te organiseren. De voorwaarden waaraan die hulp moet voldoen om effectief te zijn, zijn ook omschreven in de meldcode, zoals bijvoorbeeld dat de hulp gericht is op het stoppen van het geweld en het herstellen van duurzame veiligheid en dat alle gezinsleden de hulp aanvaarden. Als aan één van die voorwaarden niet kan worden voldaan, moet de professional (alsnog) een melding doen bij Veilig Thuis.

Gezinnen uit beeld

De aanleiding voor de verbetering is dat er nog teveel gezinnen uit beeld raken. Professionals melden zorgelijke situaties alleen bij Veilig Thuis als zij dat zelf nodig vinden: als zij de situatie heel ernstig vinden of als zij niet in staat zijn om hulp te bieden. De meeste professionals zien echter slechts een deel van de problemen thuis. Ze zijn te kort bij een gezin betrokken, ze kennen slechts één gezinslid of ze hebben te weinig achtergrondinformatie. Zij hebben er vaak geen zicht op of eventuele bemoeienis de veiligheid heeft vergroot, of verwaarlozing is gestopt, of geweld later toch weer is opgelaaid. Wat wel nodig is bij huiselijk geweld, omdat er vaak langere tijd overheen gaat voordat de veiligheid is hersteld en verwaarlozing is afgenomen.

Een casus

Julan is een jongetje van Chinese afkomst, is twee jaar oud en komt vier dagen naar de opvang. Zijn zus Jia kwam ook naar de opvang, maar in een andere groep. Jia is een half jaar geleden vier geworden en gaat nu naar school.

Julan wordt ’s ochtends gebracht door zijn oudste zus, Lian van 16. Meestal komt zij hem ook weer ophalen en soms doet hun oma dat. Contact met de ouders is er twee keer geweest: bij de aanmelding van Jia en daarna bij de aanmelding van Julan. De ouders werken ver weg en zijn alleen in het weekend thuis. De oma van de kinderen zorgt door de week voor hen.

Pedagogisch medewerker Lisa maakt zich al een tijdje zorgen over het gedrag van Julan. Hij pakt eten en speelgoed af van andere kinderen, hij luistert slecht naar aanwijzingen of opdrachtjes, kan niet goed omgaan met regels en structuur; hij gaat zijn eigen gang en speelt veel alleen. Hij loopt wat achter in zijn lichamelijke en motorische ontwikkeling. Daarnaast valt op dat hij vaak moe is en in slaap valt als hij in een rustig hoekje aan het spelen is of tijdens het eten. Lisa heeft dit besproken met haar collega Mirjam, die Jia in de groep had. Mirjam herinnert zich dergelijk gedrag ook van Jia. Nadat Jia een keer kwaad was weggelopen en helemaal in haar eentje naar huis was gegaan na een ruzie met een ander kind, had zij in overleg met de leidinggevende besloten Veilig Thuis te bellen voor advies over de vervolgstappen. Zij hebben destijds een gesprek met de oma gehad (de oudste zus tolkte voor haar, omdat de oma geen Nederlands spreekt), ze hebben besproken dat Jia eerder naar bed moest en meer structuur en duidelijkheid nodig had. Ook hebben ze besproken hoe oma dat zou kunnen doen, dat ze de ouders ook moest inschakelen en dat ze via het CJG ondersteuning kan krijgen. Of oma dat ook gedaan heeft en of deze informatie de ouders ook bereikt heeft, is niet bekend, maar na het gesprek leek het beter te gaan met Jia.

(tekst gaat verder na beeld)

Nu er zorgen zijn over Julan en zij dit hoort over Jia gaan bij Lisa de alarmbellen rinkelen en wil zij meteen de ouders spreken. Ze kan hen niet bereiken en besluit dan weer de oma uit te nodigen. Na een week komt een vrouw Julan ophalen, die de buurvrouw van het gezin blijkt te zijn. Zij vertelt dat de oudere zus Julan en Jia haar had gevraagd te komen, omdat zij het niet zag zitten om met oma te komen – die zou er toch niets van snappen. De buurvrouw vertelde dat ze de situatie zorgelijk vond: de ouders zijn door de weeks nooit thuis, de oma wordt steeds vergeetachtiger en ’s avonds en s nachts hoort ze vaak gestommel en onrust in het huis naast haar, alsof er gespeeld en televisie gekeken wordt. 

Zorgvuldig gehandeld volgens de stappen van de meldcode

Dit verhaal legt precies de vinger op de zere plek: kwetsbare gezinnen in risicovolle omstandigheden kunnen na verloop van tijd makkelijk uit het zicht van professionals raken. Ondanks dat de professionals zorgvuldig en volgens de stappen van de meldcode hebben gehandeld. Ook in dit geval: eerst Mirjam en later Lisa hadden verschillende signalen dat het niet zo goed ging in dat gezin (stap 1): de jongste kinderen vertoonden zorgelijk gedrag, de ouders zijn door de weeks afwezig, de oudere zus draagt een grote verantwoordelijkheid voor de jonge kinderen, de dagelijkse zorg en opvoeding van de kinderen ligt bij een oude oma die geen Nederlands spreekt en waarvan onduidelijk is of zij dat aan kan. Ze hebben met elkaar overlegd en Veilig Thuis om advies gevraagd (stap 2). Ze hebben met oma gepraat over hun zorgen (stap 3), het risico gewogen (stap 4) en samen met haar bedacht hoe zij de situatie zelf zou kunnen verbeteren: al dan niet met hulp van het CJG meer structuur bieden aan de kinderen en hen eerder naar bed sturen. In stap 5 hoefden ze geen melding te doen: want oma leek de situatie zelf te kunnen verbeteren. Helemaal volgens het boekje. En toch had de situatie voor het jongetje Julan voorkomen kunnen worden. 

Welk verschil had de nieuwe situatie gemaakt?

Door de wijziging stellen professionals zich straks in stap 5 altijd twee vragen: is het nodig een melding te doen bij Veilig Thuis en is het (ook) mogelijk hulp te bieden of te organiseren? In het geval van deze Chinese familie had dat ertoe geleid dat Mirjam al bij het meisje Jia de conclusie had getrokken dat een melding bij Veilig Thuis noodzakelijk was geweest. Er was immers toen al sprake van structurele onveiligheid: vanwege de onregelmatige aanwezigheid van de ouders, vanwege twijfels over de gezondheid van de oma, vanwege de zorg die bij de oudste dochter lag, vanwege de slaapproblemen en het zorgelijke gedrag. 

De winst van een melding bij Veilig Thuis is dat zij signalen over een langere periode en vanuit verschillende bronnen bij elkaar kan brengen en snel kan ingrijpen als dat nodig is. In dit geval zou via Veilig Thuis misschien het wijkteam zijn ingeschakeld, was hulp ingezet om oma thuis te ondersteunen de kinderen te verzorgen en opvoeden en gekeken naar de mogelijkheden die er in het netwerk van de familie waren. Dan was al eerder gebleken dat ook de buurvrouw met liefde een oogje in het zeil wilde houden en op vaste dagen de jongste kinderen wilde ophalen van de opvang en op school.  Samen met Veilig Thuis zou gezocht zijn naar een structurele oplossing, zodat alle kinderen in dit gezin duurzaam veilig op kunnen groeien. 

Wil je meer informatie over de meldcode, kijk op www.augeo.nl/kinderopvang.