Hoe duur is armoede?

Bijna veertig jaar geleden maakte Koot en de Bie politieke furore met ‘De Tegenpartij’. Een van hun gekscherende slogans was: ‘Geen gezeik, iedereen rijk’. Met de huidige discussies over het basisinkomen waren zij hun tijd misschien ver vooruit. Maar onbedoeld roerden zij ook een andere discussie aan. Want hoewel iedereen wel eens dagdroomt over rijk zijn, zijn er ook kinderen die dromen over de dag dat hun gezin überhaupt genoeg geld heeft om zonder problemen aan alledaagse dingen als sport en schoolkamp mee te kunnen doen.

Opgroeien in armoede is niet iets dat alleen ‘ver weg’ voorkomt. Ook in een rijk, ontwikkeld land als Nederland komt dit voor. Volgens recente cijfers gaat het in Nederland om 378.000 kinderen en jongeren, ofwel één op de negen! Door persoonlijke verhalen en ook uit wetenschappelijke hoek weten we hoe langdurig en ingrijpend de gevolgen van armoede zijn. Gelukkig is hier meer en meer veel aandacht. Variërend van nationale rapporten van de Kinderombudsman, tot globale aandacht met de in 2000 opgestelde ‘Millennium Goals om extreme armoede te bestrijden.

Opvallend is dat veel rapporten en initiatieven armoede uitleggen als ‘slechts’ een gebrek aan inkomen en middelen. Dat maakt het aan de ene kant concreet en tastbaar, aangezien stijgingen in inkomens objectief en meetbaar zijn. Aan de andere kant wordt hiermee een deel van het verhaal gemist. Armoede is namelijk niet puur een gebrek aan inkomen. Het vormt ook op allerlei manieren een bedreiging voor een gezonde ontwikkeling. Op de korte én lange termijn!

Een recente Amerikaanse studie heeft deze andere kant van de medaille in kaart gebracht. De uitgangsvraag: ‘wat zijn de maatschappelijke kosten van armoede?’ De auteurs vonden dat kinderen die opgroeien in armoede, relatief:

• Minder geld verdienen wanneer zij volwassen zijn [en dus minder belasting afdragen];
• Meer misdaden plegen [en dus meer justitiële kosten veroorzaken];
• Meer zorg nodig hebben [en dus hogere medische kosten maken];
• Vaker dakloos zijn [en dus opvanglocaties nodig hebben];
• Vaker slachtoffer zijn van kindermishandeling [en dus meer betrokkenheid van hulpverleningsinstanties nodig hebben].

Deze studie laat zien wat de overkoepelende, maatschappelijke kosten van opgroeien in armoede zijn. Alle factoren bij elkaar opgeteld kwamen de auteurs voor de VS op het schokkende getal van $1.0298 triljoen per jaar, ofwel 5.4% van het BBP.

Natuurlijk is het sociale vangnet in de Verenigde Staten anders georganiseerd dan hier en is de sociale ongelijkheid in Nederland fors kleiner, maar dat maakt deze cijfers niet minder belangrijk. Want waar het nu nog vaak gaat om ‘het kost €X,- om een gezin uit de armoede te halen’, draaien deze cijfers het om: ‘het kost op de lange termijn €X,- als we dat níet doen’.

De slogan van Koot en De Bie uit de jaren ’70 is misschien wat te makkelijk gedacht, maar laten we in elk geval gezamenlijk nog meer oog proberen te hebben voor kinderen die opgroeien in armoede. Daar is zoals deze studie laat zien maatschappelijk veel winst mee te behalen. En bovenal voorkomt dat veel leed en stress voor de gezinnen en kinderen om wie het uiteindelijk draait.