‘Sport en bewegen is de opmaat naar veerkracht’

Hoogvliet is een wijk in Rotterdam waar veel bewoners in armoede leven, waar veel alleenstaande moeders wonen die enorm hun best doen voor hun kinderen, waar speeltuintjes gemolesteerd zijn door hangjongeren en waar het ook niet altijd veilig is op straat. Het gevolg: kinderen komen nauwelijks buiten, bewegen te weinig en hun ouders weten niet hoe dat op te lossen. Het was dé reden voor de Jacobusschool om drie jaar geleden actief aan te slag te gaan met sport en bewegen.

En dus worden kinderen zowel binnen als buiten schooltijden gestimuleerd om te bewegen. Tijdens gymlessen geven verschillende sportclubs uit de buurt workshops, zoals mini-biken, voetbal of kickboksen. Zo leren kinderen ook wat er in de buurt allemaal te doen is. Daarnaast biedt de school wekelijks judo en aikido aan, tijdens de gymles maar ook na schooltijd op het schoolplein.

Mindset

Maike Verboon, schoolleider: ‘Veel moeders hadden weinig vertrouwen om hun kinderen buiten te laten spelen. Een lidmaatschap van een sportvereniging was vaak te duur of er waren andere obstakels. Zoals het vervoer. De metro gaat niet richting de sportverenigingen, en een fiets hebben deze kinderen vaak niet. Daarnaast speelt de mindset ook een rol. Want als je lid bent van een voetbalclub moet je aanwezig zijn. De verleiding is voor ouders dan minder groot om te zeggen: “Het regent nu, dus ik breng je niet naar de voetbalclub”.’

Ook krijgen kinderen de gelegenheid om buiten schooltijd een proefles te volgen bij een van de sportverenigingen. Om kinderen uit gezinnen in armoede te ondersteunen is de Jacobusschool een samenwerking aangegaan met het Sportfonds, zodat kinderen toch lid kunnen worden van een vereniging. Verboon: ‘Als een kind naar een sportclub wil, gaan we het gesprek aan met de ouders. Wat betekent het om lid te zijn van een team? Je moet aanwezig zijn, ook als het regent. Dus we ondersteunen ook ouders in hun rol.’

Veerkracht

“Zie en ontdek” is de visie die de Jacobusschool uitdraagt. Met zogenaamde ontdeklessen krijgen kinderen praktische handvatten als ondersteuning bij de theorie. Moestuin- en kooklessen dragen daar bijvoorbeeld aan bij. ‘Een kind leert tijdens het koken makkelijker wat een deciliter inhoudt dan vanuit een boek’, aldus Verboon. ‘Op die manier is er altijd sprake van een ontwikkeling. En ontwikkeling zorgt voor veerkracht.’

De keuze voor de sportpilot sluit hier perfect bij aan. De Jacobusschool werkte al samen met vakdocenten van Vakmanstad, een organisatie die educatieve programma’s aanbiedt gericht op onder meer sociaal-emotionele ontwikkeling, weerbaarheid en veerkracht. Hun kook- en moestuinlessen, maar ook filosofie, judo, mindfulness, aikido en techniek, werden al gegeven.

Verboon: ‘Met de financiële steun van de Augeo Foundation kunnen we deze lessen nu integreren in ons curriculum. Voorheen was het hier een uurtje, daar een uurtje. Nu we de lessen een vaste plek hebben kunnen geven, kunnen leerkrachten doorpakken in hun lessen waardoor kinderen er meer profijt van hebben. Want daar gaat het natuurlijk om: het welbevinden van kinderen vergroten.’

Respect voor elkaar

Bijna drie jaar loopt de pilot nu. Verboon ziet de kinderen veranderen. ‘Ik merk aan kinderen dat het respect naar elkaar toe gegroeid is. We doen nu mee aan debatteerwedstrijden, iets wat ik jaren geleden niet had kunnen bedenken. Kinderen verdedigen bijvoorbeeld een stelling die niet hun eigen mening is. Ze laten elkaar uitpraten, ze luisteren naar elkaars mening en worden niet boos als iemand anders een andere mening heeft.’

En dat heeft alles met veerkracht te maken, zegt Verboon. Sport en bewegen is daar de opmaat voor. ‘Omgaan met verlies, elkaar een compliment geven, samenwerken. Deze vaardigheden nemen kinderen mee naar andere momenten in het dagelijks leven.’

Maar ook heeft bewegen effect op leren. De schoolleider wijst op het omgaan met de zogenaamde leerkuil: je leert iets nieuws, in het begin lukt dat niet en dus moet je er iets voor doen om het wél te begrijpen. ‘Kinderen kunnen hier nu beter mee omgaan. Je kunt twee dingen doen als je iets niet snapt: de hakken in het zand zetten of ertegenaan aan. Kinderen doen nu vaker dat laatste. Ze hebben sterker het gevoel dat het wel goedkomt, ook als het even moeilijk is. Maar ze weten ook dat ze er iets voor moeten doen.’

Olievlek

Een mooie bijvangst is de ouderbetrokkenheid. Verboon ziet dat de animo onder ouders om te helpen bij activiteiten toegenomen is. ‘Als de ene meedoet, komt de ander ook. Maar ook in de koffiekamer, waar ouders samen kunnen komen, zie ik de olievlek zich uitbreiden. Vraagt de een geld bij het Sportfonds aan, dan durft de ander dat ook. Er is veel schaamte, vanwege armoede, maar zo overwinnen steeds meer ouders die schaamte. En dus worden meer kinderen lid van een sportvereniging.’ 

De pilot is bijna afgelopen, met positieve resultaten, het  aanbod wordt nu geïntegreerd in het curriculum. Daarnaast is de drempel om lid te worden van een reguliere sportclub verlaagd en worden meer kinderen lid van een vereniging.

Wat weten we uit onderzoek?

Sport en bewegen heeft een positief effect op meerdere levensgebieden, zo laat het Human Capital-model zien. Dit model is ontwikkeld door onderzoeker Richard Baley, in samenwerking met onder meer Nike, en beoordeeld door het Mulier instituut en de Radboud Universiteit. Niet alleen zijn er positieve fysieke effecten, maar ook emotioneel, intellectueel, financieel, sociaal en individueel. Deze effecten zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden; het ene heeft effect op het andere en omgekeerd. Wanneer sport en bewegen vroeg in levensloop wordt ingezet, kan het aanzienlijke beloningen opleveren, zowel op het moment zelf als in jaren daarna.

• Fysiek: lichaamsgewicht, bewegingsvaardigheden, slaappatronen
• Emotioneel: tevredenheid, plezier, voorkomen van angst, depressie
• Sociaal: sociale netwerken, maatschappelijke betrokkenheid
• Intellectueel: onderwijsniveau, geheugen, mentale flexibiliteit
• Individueel: zelfdiscipline, intrinsieke motivatie, levensvaardigheden
• Financieel: inkomen, gezondheidszorgkosten

Hierboven zijn een paar voorbeelden, de lijst is langer en onderverdeeld in ‘sterk bewijs’, ‘overtuigend bewijs’ en ‘gebrek aan overtuigend bewijs’

Meer weten over de relatie tussen sporten en bewegen en veerkracht?