Werken aan de veiligheid in gezinnen

‘Als je goed samenwerkt, kun je ontzettend veel betekenen’

Ruziemakende ouders waar de kinderen last van hebben. Geweld tussen partners. Kinderen die thuis emotioneel verwaarloosd worden of geslagen. Verslaafde ouders. Oftewel: onveilige situaties binnen gezinnen. Het Vinkhuizen-wijkteam van de maatschappelijke organisatie WIJ in Groningen heeft er regelmatig mee te maken. Een deel van het team is dan ook gespecialiseerd in geweld in afhankelijkheidsrelaties. Onder hen zijn generalist preventie jeugd Inge Postma, generalist jeugd Germaine Koulen en generalist volwassenen Sanne Fidder.

Inge ondersteunt op basisscholen in het Kindteam – dat zorgen over een kind vroegtijdig signaleert – over alles wat er rondom kinderen en gezinnen speelt. ‘Ik begeleid scholen bij het zien van signalen van kinderen: waarop moet je letten, hoe ga je het gesprek aan met ouders? Als er hulp nodig is, heb ik een bemiddelingsrol naar de WIJ-teams. Ik zit dus echt aan de voorkant.’

Generalisten Germaine en Sanne richten zich vooral op vroegsignalering: Germaine bij de jeugd tot achttien jaar, Sanne bij volwassenen. Germaine: ‘Wij kijken of er echt sprake is van relationeel geweld. En zo ja, hoe kunnen we hulp inzetten in dat gezin? Eens per week overleggen we met Veilig Thuis over nieuwe meldingen.’

Sparren met een collega

WIJ Groningen ondersteunt mensen bij het grip krijgen en behouden op hun leven. De organisatie is actief in alle wijken, waaronder Vinkhuizen: een diverse wijk met zowel sociale huurwoningen als koopwoningen en een gevarieerde mix van bewoners.

Als het gaat om geweld in afhankelijkheidsrelaties draaien elke dag twee generalisten – eentje voor jeugd en een voor volwassenen – achterwacht om meldingen van onveiligheid op te pakken. Soms komt er een tip binnen via de school of buren. Verder komt een casus weleens via anderen uit het wijkteam bij hen terecht.

Germaine: ‘Buurtbewoners zoeken contact met het WIJ-team voor bijvoorbeeld belastingvragen, jeugd en jongerenwerk waar kinderen aan meedoen of sociale raadshulp. Zo komen we er vaak achter dat er meer speelt.’ Een melding of casus wordt altijd opgepakt door twee mensen. ‘Het is fijn om met een directe collega te kunnen sparren. Daarnaast hebben we korte lijntjes met Veilig Thuis. Wekelijks overleggen we met Veilig Thuis waarbij nieuwe meldingen aan ons worden overgedragen. Daardoor kunnen we snel inspringen’, zegt Sanne. ‘Ook denken een gedragswetenschapper en praktijkbegeleider uit het team vaak mee.’ Daarnaast werkt het team intensief samen met andere hulp- en zorgverleners in de wijk.

Hulp bieden is elke keer maatwerk: om wie gaat het, wat speelt er, hoe kunnen we ondersteunen? Dat gesprek voert het team het liefst met het gezin erbij zodat het gezin zoveel mogelijk zelf de regie houdt en het proces ook voor de gezinsleden helder is. Daarbij wordt gekeken naar wie er al om deze mensen heen staan en wat WIJ kan betekenen. Germaine: ‘We vragen of we die netwerken mogen aanboren, zoals familie, buren, school en sportclub. Zo kunnen we het systeem versterken. Ieders perspectief, inzet en steun is belangrijk bij de veiligheid van kinderen. De hulpverlening gaat immers weer weg.’

Meldcode

Gezinnen weten het WIJ-team ook zelf te vinden. ‘We zijn laagdrempelig benaderbaar en doen ons best om zichtbaar te zijn in de wijk’, zegt Inge. “Soms vertellen mensen die komen koffiedrinken in de huiskamer spontaan: “Het liep zaterdag zo uit de hand bij ons, er was politie aan de deur.” Daar kunnen we meteen iets mee. Fijn, want het beste is om op zo’n natuurlijke manier al met ouders in gesprek te komen. Ze staan meestal wel open voor ondersteuning. Al lukt het hen niet altijd om onveilige situaties te voorkomen, ze willen het beste voor hun kind.’

Bij de meeste gezinnen lukt het om goed samen te werken zonder dat er hoeft te worden opgeschaald. Inge: ‘Als ouders echt niet willen meewerken terwijl er acute of structurele onveiligheid speelt, overleggen we met de Raad voor de Kinderbescherming of Veilig Thuis.’

De meldcode is daarbij een onmisbaar onderdeel van hun werk. Niet voor niets is deze onderdeel van de methode Geweld in Afhankelijkheidsrelaties. Sanne: ‘De mensen die gespecialiseerd zijn in Geweld in Afhankelijkheidsrelaties bespreken eens in de zes weken casuïstiek met een gedragswetenschapper en praktijkbegeleider. Dat houdt ons scherp en we leren van elkaar.’

Samen optrekken

Natuurlijk zijn er regelmatig lastige situaties. Zo kan de AVG een belemmering zijn, merkt Inge. ‘Als ik via de school hoor over onveiligheid binnen een gezin, zou ik via de juf makkelijk met die ouders in gesprek kunnen gaan om passende ondersteuning te kunnen bieden. Alleen moet de school eerst de ouders om toestemming vragen of ze de gegevens mogen delen. Dat dwingt me om iets via de formele weg voor elkaar te krijgen, terwijl het veel fijner is om naast die mensen te gaan staan om stappen te zetten. Hetzelfde geldt voor signalen vanuit de woningbouwvereniging, de opbouwwerkers, de huisartsen, politie en andere instanties. Het zou fijn zijn als we daar soepeler mee om kunnen gaan en dit wettelijk minder strak geregeld is.’

Een andere lastige situatie is de niet-helpende muur tussen het gedwongen kader en het vrijwillig kader. Germaine: ‘We snappen dat het niet vanzelfsprekend is dat we horen of er een maatregel is opgelegd, maar het zou fijner zijn als we het wél zouden weten. Dan kunnen we kijken of we een verbetertraject kunnen starten en de samenwerking kunnen zoeken. Als er een maatregel is, rijden we elkaar in de wielen.’ Inge: ‘Zo’n maatregel gaat er een keer af. En dan kan de structuur in de wijk veel betekenen. Als je samen optrekt, krijgt de zorg voor kwetsbare kinderen een enorme boost.’

Meer veerkracht

De basisopdracht van WIJ Groningen is het versterken van de samenleving. Dus probeert het team van Inge, Germaine en Sanne op verschillende manieren de veerkracht van mensen te vergroten. Bijvoorbeeld door een geïsoleerde moeder te stimuleren om naar een vrouwenclub in de wijk te gaan zodat ze een plekje vindt in de maatschappij. Inge: ‘We zijn in de wijk bezig met de straataanpak: we zijn zichtbaar aanwezig, maken contact met mensen en verbinden buurtbewoners met elkaar door bijvoorbeeld een picknickbank in de gezamenlijke tuin te plaatsen.’ Sanne: ‘Een collega-kindhulpverlener draait groepen voor kinderen die getuige zijn geweest van huiselijk geweld. En ons jeugdwerk creëert plekken zodat kinderen kunnen ontsnappen aan hun thuissituatie. Daar vinden ze gezelligheid en wisselen ze ervaringen uit.’ ‘Mensen spreken ons makkelijk aan’, voegt Germaine toe, ‘ze vertrouwen ons blijkbaar. Contact maken is belangrijk om ons werk te kunnen doen. En samenwerken. Daardoor hebben we nooit het gevoel dat we er alleen voorstaan.’

Tekst: Annemarie van Dijk