7 tips bij het zorgen voor veiligheid voor alle gezinsleden

1. Iedereen heeft een rol in het zicht houden op veiligheid

Professionals denken vaak dat Veilig Thuis of de jeugdbescherming als enigen verantwoordelijk zijn voor het in de gaten houden van de veiligheid in een gezin. Dat is echter een misverstand: iedereen die betrokken is bij een gezin en bij de afzonderlijke gezinsleden heeft daarin een taak. Elke partij ziet immers een deel van de problemen en van het gezinssysteem; er is zelden iemand die het totale overzicht heeft.

‘Mensen wijzen vaak naar ons, dat jeugdzorg er toch inzit en het wel oplost, maar dat maakt heel eenzaam. Wij hebben anderen nodig.’
Medewerker jeugdbescherming

2. Kijk wat je in de tussentijd kunt doen

Als je een melding bij Veilig Thuis hebt gedaan, betekent dat niet dat er direct de volgende dag hulp in gang is gezet of dat de problemen op korte termijn zijn opgelost. Ga na op welke manier jij vanuit je eigen professie een rol kunt spelen in het vergroten van de veiligheid van het gezin of één van de gezinsleden.

‘Als we vanuit school een melding doen bij Veilig Thuis bespreken we met ons team ook altijd wat we voor de leerling kunnen betekenen terwijl het gezin op de wachtlijst staat. Kan het kind bijvoorbeeld vaker na schooltijd op school blijven? Bij wie van de teamleden voelt hij zich vertrouwd? Of is er iemand buiten school die hem extra kan steunen? Als school kunnen we veel betekenen voor onze leerlingen.’
Medewerker onderwijs

Wees je ervan bewust dat ook jij een deeltje van de oplossing kunt zijn. Bijvoorbeeld doordat je op school een veilige plek biedt aan de kinderen, je als schuldhulpverlener helpt financiële problemen op te lossen, je als jeugdverpleegkundige met ouders praat over het opvoeden van de kinderen.

Lees over de kleine dingen die voor kinderen het verschil kunnen maken, bijvoorbeeld voor hun (gevoel van) veiligheid.

3. Ken de veiligheidsafspraken

Om zicht te kunnen houden op de veiligheid in het gezin is het belangrijk dat je weet of en zo ja welke veiligheidsafspraken met en voor de gezinsleden zijn gemaakt. Ook als school, huisarts of jeugdgezondheidszorg is het belangrijk om te weten welke veiligheidsrisico’s er zijn en welke afspraken zijn gemaakt, zodat je jouw aandeel daarin kunt nemen. Ga na welke afspraken voor jouw rol van toepassing zijn.

Om dat voor alle betrokkenen mogelijk te maken, zou er volgens experts één aanspreekpunt moeten zijn voor zowel de gezinsleden, het informele netwerk als voor de betrokken professionals.

‘Er zou één casusregisseur moeten zijn die weet wat iedereen aan het doen is, wie waarvoor verantwoordelijk is en wat de afspraken precies zijn. Waar iedereen terecht kan als het wel of niet goed gaat. Zodat je echt samen kunt nagaan of het veiliger wordt in een gezin’
Medewerker GGZ

4. Maak veiligheid een standaard bespreekpunt met het gezin

Zicht houden op veiligheid kan je alleen door gezinsleden vragen te stellen over de veiligheid. Een veelgehoorde reden om te vergeten te vragen naar de veiligheid in het gezin is dat hulpverleners direct aan de slag gaan met ‘hun eigen stuk’, met een specifiek leefgebied of met andere vragen die de cliënt ook heeft en geweld en verwaarlozing op de achtergrond raken. Toch is het belangrijk dat je blijft vragen naar concrete situaties van geweld en verwaarlozing, naar de afspraken die in het veiligheidsplan zijn gemaakt om die situaties te voorkomen en of die afspraken nog relevant zijn.

‘Alle betrokken hulpverleners kunnen vragen naar de veiligheid. Zoals bijvoorbeeld de schuldhulpverlener, die kan zeggen, jullie hebben schulden, dat levert vaak stress op, hoe is dat voor jullie, en wat doet dat met de veiligheid? En zo kunnen alle betrokken partijen zorgen dat dat steeds een onderwerp blijft’
Medewerker wijkteam

Een tip om niet te vergeten te vragen naar veiligheid in je contact met het gezin is een pop-up in je rapportage te zetten of als attendering in je afspraaknotificatie.

Zorg dat je in het bespreken van veiligheid vraagt naar concrete situaties die de aanleiding waren voor de melding, bijvoorbeeld hoe vaak gezinsleden naar elkaar schreeuwen, waar ruzies uit bestaan, of er geslagen wordt en door wie. Ofwel: wie pleegt welk geweld, tegen wie, hoe vaak, wanneer en met welk effect op wie.

Meer informatie over het in kaart brengen van geweld en verwaarlozing? Volg het mini-college.

5. Bespreek signalen van onveiligheid direct

Veel professionals vinden het moeilijk veiligheid met gezinsleden te bespreken. Net als voor het bespreken van signalen en zorgen met de cliënt / ouders geldt ook hierbij: bespreek signalen van onveiligheid direct, concreet en feitelijk. Wees nieuwsgierig naar het verhaal van de gezinsleden en vraag door.

‘We hebben allemaal een onderbuikgevoel en weten best wanneer er sprake is van veiligheid en wanneer je aanvullende vragen moet stellen. Dat is iets dat in je hart speelt, niet in je hoofd. Luister naar je hart, dat klopt altijd. Het is belangrijk dat je daarop leert te vertrouwen.’
Ervaringsdeskundige

Meer tips lees je bij thema 5 Zorgen bespreken.

6. Specifiek voor het wijkteam: werk aan het herstel van veiligheid

Met name voor professionals in het wijkteam geldt dat veiligheid een blijvend punt van aandacht moet zijn in de gezinnen die zij via Veilig Thuis hebben doorgekregen. Onveiligheid is in die gezinnen immers altijd een issue. Bovendien is het goed je te realiseren dat een gezin dat via Veilig Thuis komt niet per definitie een hulpvraag heeft waarmee je als hulpverlener direct aan de slag kunt.

‘De professional van het lokale team verwacht een cliënt die een intrinsieke hulpvraag heeft en daarmee aan de slag wil. Dan vinden ze het lastig als een cliënt helemaal niet wil. En ja, dat is vaker het geval bij de cliënten die we vanuit Veilig Thuis overdragen.’
Medewerker Veilig Thuis

Verbale overdracht van gezinnen van Veilig Thuis naar het wijkteam is daarom belangrijk.

‘Dan kun je met elkaar bespreken: ‘gaat dit werken zo en kun jij zo aan de slag?’
Medewerker Veilig Thuis

Goede voorbeelden en tips:

• Om de overdacht tussen Veilig Thuis en het wijkteam soepel te laten verlopen gaan in de regio IJsselland een medewerker van Veilig Thuis en het lokale team na een melding zoveel mogelijk samen op huisbezoek en starten op die manier gezamenlijk de begeleiding aan het gezin.
• Ook verdient het aanbeveling om het veiligheidsplan gezamenlijk op te stellen, zodat het niet een ‘Veilig Thuis plan’ is, maar een gezamenlijk gedragen en haalbaar plan.
• Veilig Thuis Helmond gebruikt een format voor de overdracht naar het wijkteam, waarin expliciet de verwachtingen voor hulp zijn opgenomen.

Meer tips:

• Thema Casusoverdracht | Lokaal netwerk na Veilig Thuis
• Thema Veiligheid | Lokaal netwerk na Veilig Thuis

7. (Nieuwe) signalen van onveiligheid? Meld opnieuw!

Het is belangrijk dat je opnieuw een melding bij Veilig Thuis doet als de onveiligheid in het gezin niet herstelt. Dat geldt voor alle professionals die bij een gezin betrokken zijn, maar in het bijzonder voor hulpverleners die ingezet zijn om die onveiligheid op te lossen.

‘Je bent zelf hulpverlener, maar het gaat niet zoals verwacht. Dan ben je als hulpverlener toch aan zet en moet je opnieuw een melding doen. Je kunt het blijkbaar zelf niet oplossen, want de veiligheid is niet hersteld.’
Ervaringsdeskundige

De monitorfunctie van Veilig Thuis houdt in dat zij gedurende langere tijd de veiligheidssituatie van een gezin bekijkt. Om dat goed te kunnen doen, is informatie van professionals die met deze gezinnen werken nodig. Opnieuw melden bij signalen van onveiligheid valt daar onder.